Odbudowa kraju.

a plany regulacyjne i ustawy budowlane.

Zniszczony klęskami wojny kraj nasz czeka olbrzymich rozmiarów odbudowa, mogąca całkowicie zmienić jego oblicze. Akcja ta, ze względu na swój ogrom, ma tak olbrzymie znaczenie, iż sami dotychczas nie jesteśmy w stanie przewidzieć skutków tej działalności. Dlatego więc, jeśli chcemy, by wszelka działalność odbudowy dała dla kraju pożądane wyniki, to musi ona zostać unormowaną przez odpowiednie zarządzenia.

Setki spalonych wsi i miasteczek czekają wzniesienia ich z powrotem ze zgliszcz i jeśli miejscowości te nie doczekają się nawet jakiejś celowej, o jednolitym planie odbudowy ze strony rządu, to mimo to muszą się one bodaj własnym wysiłkami odbudować.

Spodziewać się można, iż jeśli stosunki trochę się tylko unormują, rzuci się na wieś i miasteczka cała chmara spekulantów, dla których zniszczona ludność, jeśli nie znajdzie pomocy w żadnych organizacjach, jakie rząd powinien ustanowić, stanie się łatwym łupem. Jak wówczas wyglądać będą odbudowane miejscowości, łatwo sobie wyobrazić! Powstaną cale miasta i wsie zapełnione tandetnemi budowlami, skleconemi byle jak, byle tanio i z wielkim zyskiem dla spekulantów. Następnie niekrępowana samowola jednostek przy odbudowie, da z pewnością szkodliwe wyniki ze względu na ogólne dobro.

Nie jest wiadomem, jakim torem pójdzie odbudowa zniszczonych okolic, czy zostanie ona objęta jakąś szerszą akcją rządu, lub ustanowionych przez rząd, centralnych komisji, jak np.: Rady odbudowy, czy spotęgowanych agend Wydziału krajowego, mogących dać rękojmię korzystnej odbudowy kraju, tak pod względem gospodarczym, jak i estetycznym. Prawdopodobniejszem jest niestety, iż odbudowa odbędzie się szczupłymi, pojedynczymi środkami, chaotycznie i spekulacyjnie, oraz bez zekonomizowania i tak już ograniczonych środków współobywateli. Koniecznem więc jest w dobrze zrozumianym interesie społeczeństwa utworzenie ścisłych norm prawnych, regulujących wszystkie dowolności i sprowadzenie tych, w pewnym z góry obmyślanym, pożądanym kierunku.

Takim regulatorem działalności budowlanej są zawsze ustawy budowlane, wywierające odpowiednio do swej wartości pewien określony wpływ na stosunki budowlane i cały ogrom interesów gospodarczych, związanych z tym przemysłem. Wpływ ustaw budowlanych jest bardzo doniosłym. Normy te nadają piętno naszym domom i całym miejscowościom, wnikając głęboko w stosunki gospodarcze, zdrowotne i estetyczne naszego życia. Tem większą jeszcze wartość posiadają ustawy budowlane teraz, gdy chodzi o odbudowę, przeprowadzoną i w tak szerokich rozmiarach. Ponieważ odbudowa zniszczonych wsi i miast stosować się musi do ustaw budowlanych, ważnem więc jest, by na podstawie tych przepisów musiała powstać racjonalna odbudowa, odpowiadająca wymaganiom zdrowotnym, estetycznym, oraz publicznego bezpieczeństwa.

Niestety jednak, co jest już ogólnie wiadomem, nasze ustawy budowlane są w przeważnej swej części przestarzałe i wymagają gruntownej zmiany. Potrzeba reformy ustaw budowlanych znalazła powszechne zrozumienie w kołach fachowych i już od szeregu lat były przepisy budowlane powodem wielu rzeczonych prac i dyskusji.

By odbudowa naszego kraju przeprowadzoną została tak, jak tego sobie ogólnie żyjczymy, trzeba z jednej strony zmiany wielu ustaw budowlanych, by były one w stanie działać kierowniczo i dodatnio na akcję, z drugiej zaś strony domagać się trzeba wygrzebania z pyłu zapomnienia i rzadkiego zastosowywania, korzystnych rozporządzeń już dawno istniejących.

Najbardziej wnikającym w powikłaną całość kwestji budowlanych i najbardziej celowo mogący prawnie normować całą odbudowę jest plan regulacyjny.

Plany takie powinny być pojęte w szerszem i właściwem znaczeniu, nie jako zazwyczaj wyznaczające jedynie szerokość ulic i prostujące najczęściej linje frontowe zabudowań — lecz jako plany, ujmujące w swym projekcie cały przewidziany rozwój miejscowości pod względem gospodarczym, zdrowotnym, komunikacyjnym, bezpieczeństwa publicznego, oraz kulturalnym i estetycznym.

Teraz, gdy mają powstać z gruzów całe wsie i miasteczka, niemożliwą jest korzystna odbudowa bez planu regulacyjnego, bez którego odbudowa miejscowości zejdzie na fałszywe tory, przez nieodpowiadającą interesem ogółu spekulację budowlaną i gruntową.

Rząd sam uznał ważność planów regulacyjnych, postanawiając par. 62. ustawy z r. 1882 i par. 19. ust. z r. 1889, oraz nowelą z r. 1907, iż w razie zniszczenia gminy lub jej części przez pożar, obowiązany będzie Wydział powiatowy przystąpić w ciągu 8 dni do sporządzenia, względnie do rewizji planu regulacyjnego gminy. Również par. 13. ust. z r. 1899 w brzmieniu noweli z r. 1907, poleca wydziałowi powiatowemu w razie zniszczenia całej miejscowości lub znaczniejszej części bezzwłoczne zbadanie zniszczonej przestrzeni, a następnie zarządzenie odbudowy na podstawie planu regulacyjnego i tylko na podstawie tego planu można wydawać pozwolenie na budowę.

W zrozumieniu nieodzownej konieczności odbudowywania zniszczonych wojną miejscowości na podstawie planów regulacyjnych, skierowało krakowskie Koło architektów w opracowaniu dr. J. Rakowicza i dr. R. Rainera, memorjał do Wydziału krajowego w sprawie konieczności zastosowania istniejących, a powyżej przytoczonych paragrafów i żądania w myśl tych ustaw, sporządzenia planów regulacyjnych.

Prócz tego memorjał podaje objaśnienia oparte na nowoczesnych wynikach budowy miast, jak należałoby tworzyć plany regulacyjne i jakie kwestje należałoby przy tem uwzgędnić.

By mógł powstać plan regulacyjny, odpowiadijący całkowicie nowoczesnym wymaganiom, musi wraz z nim nastąpić zmiana wielu postarzałych już paragrafów ustaw budowlanych — oraz powinna być tym planom regułacyjnym zapewniona konieczna moc prawna.

Konieczność tę zrozumiało Lwowskie Tow. Politechniczne, przedstawiając w memorjale, opracowanym przez inż. Kuhnela, radcę magistratu, skierowanym do Wydziału krajowego, potrzebę zmiany ustawy budowlanej, nie wystarczającej w tej ważnej pracy, jaką będzie odbudowa kraju. Memorjał domaga się zmiany ustaw gruntowych, a więc całego szeregu przepisów o parcelacji, otwieraniu nowych ulic, sposobie budowania i t. d., wspomina też o potrzebie usunięcia niezgody ustaw hipotecznych o dzieleniu gruntów z ustawami budowlanemi; tak samo dotyka sprawy udzielania konsensów oraz najobszerniejszej części, czyli właściwych przepisów budowlanych.

Równocześnie Tow. Politechniczne oświadczyło gotowość opracowania substratu poszczególnych ustaw w celu przyspieszenia pracy nad reformą i przystąpiło nawet bezzwłocznie w swej komisji do opracowania zmian ustawy.

Naturalnie, przestrzeganie ustanowionych planów regulacyjnych i ustaw budowlanych objąć musza magistraty lub wydziały powiatowe, w których wszędzie powstać by musiały ekspozytury techniczne, obsadzone rządowymi architektami o szerokim obywatelskim horyzoncie, lub powinny być utworzone w tym celu w powiatach biura porady budowlanej, obsa dzone prywatnymi architektami, obznajomionymi z pracą na polu budowy miast — jak to zostało przeprowadzone przy odbudowie Prus Wschodnich.

Mamy niezachwianą nadzieję, iż Wydział krajowy najbardziej powołany do spełnienia w odbudowie kraju najdonioślejszej misji, przeprowadzi wszystko w ten sposób, by sprawa odbudowy opierała się na pozytywnych normach prawnych, określonych planami regulacyjnymi, oraz na odpowiednio zmienionych ustawach budowlanych, gdyż tylko w ten sposób skierować można akcję odbudowy na pożądane tory.

[Kurjer Lwowski]