§7. y¹ y² y³ ы.
1. Wszystkie opisane wyżej refleksy prasł. *i *y należą, do kategorji dźwięków szeregu przedniego, względnie przedniośrodkowego. Tylko miejscami w niektórych gwarach zachódnich spotyka się, zwłaszcza po spółgłoskach, wargowych, po r i po szumiących, odcienie yͤ, więcej wciągnięte w tył, których miejsce artykulacyjne leży już na samej granicy szeregu środkowej jednakowoż tylko w pewnych wypadkach możnaby je określić jako samogłoskę szeregu środkowego.
2. W gwarach Bojków, Łemków, Zamieszańców i w tych zakarpackich, które zachowują różnicę *i od *y, refleks *i przeważnie prawie niczem nie odróżnia się od wyżej opisanego yͤ typowego. Natomiast na miejscu prasł. *y występuje cały szereg dźwięków, które zależnie od otoczenia wahają się pomiędzy kategorją dźwięków szeregu środkowego i tylnego.
Po spółgłoskach przedniojęzykowych słyszy się zwykle dźwięk, który różni się znacznie nietylko od ukraińskiego typowegó yͤ lecz jest nieco tylniejszy od polskiego у i jest więcej zbliżony do rosyjskiego у w wyrazie сын. Oznaczamy go przez у¹ i określanąy jako dźwięk szeregu środkowego, położenie wysokie. Przykłady: sy¹n, dy¹m, r|y¹ba...
3. Już w takich wyrazach jak: sy¹n — nos|yͤtyͤ, dy¹m — rod|yͤna, ty¹ — ďiе|yͤna, słyszy się wielką różnicę pomiędzy refleksami *i i *y.
Jeszcze silniej występuje ta różnica po spółgłoskach wargowych i w grupach ky, hy, gy, χy, w których dźwięk у wymawia się jeszcze dalej w tyle jamy ustnej, a mianowicie jak y² (położenie wysokie, szereg środkowo-tylny), albo jak y³ (położenie wysokie, szereg tylny). W mojej wymowie (gwarowej) określił Broch dźwięk ten jako samogłoskę szeregu tylnego, położenie wysokie¹). Przy zaokrągleniu tego dźwięku otrzymuje się mniej więcej u, û. Przykłady: т|у³tyͤ, b|у³tyͤ 'być’, by³ṷ, 'był': byͤṷ 'bił', sok|y³ra, χ|y³ba, gy³ṷt|atyͤ, h|y³nu 'ginę' i t. p.
4. W dialekcie Bojków, Łemków i przeważnie w gwarach zakarpackich obok dźwięku oznaczonego przez y³ istnieje po spółgłoskach wargowych i w grupach ky, hy, χy jeszcze inny bardzo oryginalny dźwięk, którego miejsce artykulacyjne określam jako samogłoskę szeregu tylnego, położenie w przybliżeniu średnie podniesione i oznaczam przez ы. Podobnie jak y³ należy on do dźwięków napiętych, przyczem w zgłoskach akcentowanych stopień napięcia jest zwykle silniejszy. Szczególnie w późycji akcentowanej odznacza się on bardzo niskim, gardłowym swoirn tonem właściwym, np. w wyrazach: bы|kы, sokы|ra, χ|ыža, m|ыło bыṷ...
W postaci zaokrąglonej odpowiada mu mniej więcej ô (wąskie napięte), np. w niém. groß, względnie dźwięk ω, zob. §12.
___________________________
¹) Por. Slav. Phon. §138. W gwarach Łemków, Zamieszańców i w zach. zakarpackich występuje ы wzgl. y³ także: a) jako refleks *i po spółgł. szumiących, np. š|ыło, ž|ыto, č|ыsto (zob. §§27, 82); b) miejscami w gwarach karpackich na miejscu *ō; c) w łemkowskiej gwarze wsi Jaworki nadto na miejscu *ē i każdego *ě, np. i̯aw|ыrkы, кыń, kami̯y³ń, w ľ|y³šy³ (в лісі), z|emľy³ (g.-loc. sg.)...
26.09.1932