Zaraz na początku rozpraw w tym przedmiocie, tow. Politechniczne wystosowało memorjał do prezydenta miasta zwracając uwagę na tak zwane wały gubernatorskie. Myśli postawienia tam teatru bronił w komitecie inżynier Soltyński. Czasopismo techniczne (nr. 1. z rb.) podaje następujący uwagi godny artykuł w tej sprawie, modyfikujący pierwotny pomysł:
"Ktokolwiek zada sobie nieco trudu zwidzić dokładnie cały obszar walów gubernatorskich, musi przyjść do przekonania, że plantacje te zasługują na troskliwszą pieczę zarządu miejskiego, nietylko jako mile i zdrowe miejsce przechadzek dla wielu mieszkańców, ale także jako łącznik komunikacyjny między śródmieściem a przedmieściem lyczakowskiem. Na pierwszy rzut oka dostrzeżemy tamże brak należytego połączenia "Podwala" i przyległych ulic miasta z placem Cłowym i ulicą Łyczakowską znacznym ruchem ożywioną. Spostrzeżemy dalej aż w sześciu miejscach schodki kamienne, co przecież nie można nazwać udogodnieniem komunikacji dla przechodniów, dążących ze śródmieścia w poprzek plantacyj ku ulicy Kurkowej lub ku placowi Cłowemu, albo dla przechadzających się w kierunku podłużnym w obrębie plantacyj. Również spadki w niektórych miejscach ulic, jak np. w przedłużeniu ulicy Skarbkowskiej, w ulicy Czarnieckiego przed kościołem Karmelitów i ulicy Kurkowej są dla jazdy wozowej wprost nieznośne, bo wynoszą 8 do 10 prc.
Zwrócenie ruchu wozowego z placu Cłowego do Podwala, staje się niemal z dniem każdym koniecznością, a to (autor załącza plan sytuacyjny) przedłużając Podwale w prostym kierunku ku południowi po za strażnicą wojskową (położoną przy ulicy Czarnieckiego) do placu Cłowego, na który to cel należałoby poświęcić jedno skrzydło parterowe strażnicy pożarnej, jak niemniej stary piętrowy budynek, będący obecnie własnością konwentu OO. Bernardynów. Utworzonoby w ten sposób jednolitą i dogodną główną arterją komukacyjną wzdłuż Wałów Gubernatorskich, a rozciągającą się od placu Cłowego aż do placu Strzeleckiego, na którym się częste targi odbywają. Regulując równocześnie lak co do kierunku jak i co do spadków ulice Czarnieckiego, na przestrzeni od pałacu Namiestnikowskiego aż do ulicy Teatyńskiej (poniżej pałacu arcybiskupa), utworzonoby w ten sposób wspaniałe Corso.
W tym celu należałoby poziom ulicy Kurkowej już od koszar powyżej ujeżdżalni aż ku magazynowi wojskowemu obniżyć o 0.5 do 1.2 metra i uporządkować stoki, poniżej kościoła karmelitów i pałacu arcybiskupiego położone, — przez co utworzonoby nowy skwer, harmonizujący należycie z plantacjami Wałów Gubernatorskich, na przestrzeni od ulicy Karmelickiej aż do ulicy Teatyńskiej (względnie Klasztornej). Ażeby zaś udogodnić komunikacją w poprzek Wałów Gubernatorskich, polączyćby trzeba Podwale przy ulicy Skarbkowskiej z ulicą Czarnieckiego przy ujściu Kurkowej przez poprowadzenie nowej przecznicy, jednak w nieco skośnym kierunku, — jak niemniej przez założenie nowej przecznicy od ulicy Wałowej ku załomowi ulicy Czarnieckiego po przed pałac Namiestnika, zkąd w przyszłości (może przy okazji budowy nowego pałacu namiestnikowskiego) zaszłaby potrzeba przeprowadzenia komunikacji przez ogród namiestnikowski do załomu ulicy Franciszkańskiej.
Jeżeli się uważnie przyglądniemy wysokościom wielu punktów (na planie rozrzuconych) po nad najniżej na Podwalu (przy rogu ulicy Sobieskiego) położonym punktem zerowym, łatwo przyjdziemy do przekonania, że przez wzgląd na znaczne różnice wysokości Podwala (kolo arsenału) a ulicy Czarnieckiego (kolo magazynu wojskowego), po myśli inż. p. Sołtyńskiego, przyszłego teatru tamże wznieść nie można; — ale natomiast założywszy jednę przecznicę w przedłużeniu ulicy Ruskiej — burząc oczywiście dom (gimnazjum niemieckie) pod 1. 2 (Podwale) — zaś drugą przecznicę w przedłużeniu ulicy Karmelickiej, uzyskamy czworobok o powierzchni około 2400 metrów kwadratowych, stosowny pod budowę nowego gmachu teatralnego.
Oś podłużna gmachu tego leżałaby w kierunku poprzecznym do Wałów Gubernatorskich, a budynek stałby zupełnie wolny, ze wszech stron okolony ulicami (odpowiednio przepisom budowniczo-policyjnym) w znacznem oddaleniu od sąsiednich budynków i nadto otoczony również z wszech stron plantacjami, — bo przecież przez zniesienie magazynu wojskowego (koło bożnicy przy ulicy Sobieskiego) dalby się wcale pokaźny skwer przy Podwalu od strony śródmieścia założyć.
Że zupełne uregulowanie i przekształcenie Walów Gubernatorskich da się jedynie uskutecznić przez zdemolowanie domu pod 1. 4 (Podwale) i magazynu wojskowego, obok stojącego, jak niemniej przez zdemolowanie wojskowej strażnicy przy ulicy Czarnieckiego położonej, rozumie się samo przez się, (lecz to przyszłości zostawić należy) ale za to plantacje takie stanowiłyby ozdobę stolicy kraju.
Pozwolę sobie nadmienić, że przez wzgląd na wspaniałe dzieła architektury minionych wieków, jakimi są bezsprzecznie kościół Dominikański i Wołoska cerkiew, powinna się reprezentacja miasta postarać o rychłe zniesienie arsenału i domu pod 1. 7 (Podwale), jak również o zdemolowanie domu przy placu Dominikańskim od ulicy Arsenalskiej położonego, przezcoby się także komunikacja z Podwalem udogodniła a sam plac Domiminikański rozszerzył. (Na planie regulacyjnym zaznaczony jest kreskowanymi śladami projekt w kierunku regulacyjnym w dalszą przyszłość sięgający).
Przyjmując miejsce wskazane przezemnie pod budowę nowego gmachu teatralnego, ponosi się (zakupując realność pod 1. 2 (Podwale) ofiarę w kwocie 30 tysięcy zł.; — lecz gdyby się reprezentacja miasta na tę ofiarę zdobyć nie chciała, w takim razie możnaby przeznaczyć na Wałach Gubernatorskich czworobok naprzeciw gmachu namiestnictwa, a nawet mniejszy czworobok naprzeciw pałacu namiestnikowskiego, na cel budowy teatru w rozmiarach mniej więcej takich, jak wybudowany w najnowszym czasie teatr ludowy (Volkstheater) w Wiedniu na 2000 widzów.
Prof. J. Jägermann.
