Pod tytułem: "Die Polon und der Weltkrieg, ihre politische und wirtschaftliche Entwickelung in Russland, Preussen und Oesterreich", ukazała się w tych dniach w Monachium nakładem księgarni O. Mullera książka, napisana przez A. Guttrego. Poniżej podajemy jej treść na podstawie referatu "Czasu".
Cel książki wyjaśnia przedmowa: "Książka moja — pisze autor — powstała pod wrażeniem obecnej wojny światowej, a wynika z potrzeby dostarczenia w tej przełomowej dla Europy chwili dokładnych informacji z ostatnich czasów historycznego państwa polskiego, oraz o politycznym i gospodarczym rozwoju społeczeństwa polskiego w granicach trzech państw, które dokonały rozbioru".
Wstęp książki p. Guttrego obejmuje pogląd na obecne terytorialne rozmieszczenie narodu polskiego, na historję rozbiorów Polski oraz zajmujące omówienie stosunku Polaków do Napoleona I. Dział pierwszy traktuje o zaborze rosyjskim i o stosunkach polsko-rosyjskich, przedstawiając obszar i ludność Królestwa, jego utworzenie na kongresie wiedeńskim, sprawę Unitów w Rosji, powstania r. 1830 i 1863, stosunek Polaków do Dumy i do rządu rosyjskiego, kwestję polsko-żydowską i i. Dział drugi, poświęcony sprawom polskim w zaborze pruskim, omawia system Flottwella, ruchy roku 1846 i 1848, politykę Bismarcka, ustawodawstwo wyjątkowe i rozwój gospodarczy ludności polskiej w Wielkopolsce i na Śląsku. Trzeci dział zajmuje się Galicją: opisuje kraj i jego naturalne zasoby, kreśli zarys historji r. 1846, późniejszej polityki polskiej w Austro-Węgrzech, kwestji ruskiej, obecnego ustroju autonomicznego Galicji i jej stosunku do rządu austrjackiego, kończąc opisem Krakowa i jego znaczenia dla duchowego życia Polaków.
W książce znajduje się wiele interesujących uwag.
"Przez długie pasmo wieków — pisze autor — naród polski stał na straży zachodniej kultury i cywilizacji i umiał powstrzymywać pochód azjatyckiego barbarzyństwa. Dziś na ziemi polskiej zmagają się z sobą znów dwa światy. Na gruzach własnych siedzib walczyć dziś musi w wielu wypadkach Polak przeciwko Polakowi. Na zdeptanych i zniszczonych łanach polskich leje się obficie krew polska, a ziemia polska stała się znów ziemią łez i grobów. Wojna obecna ujawniła jaskrawo cały tragizm narodu polskiego. A jednak wśród tej okropnej niedoli idzie dziś o życie wielomiljonowego narodu polskiego. Jakkolwiek nikt jeszcze przewidzieć nie może, jakie nowe formy i organizmy polityczne wyrosną z tego olbrzymiego kataklizmu światowego, naród polski żywi niezłomna nadzieję, że wojna ta rozstrzygnie także jego losy, że przyszłość chociaż w części ziści jego nadzieje, i że z dzisiejszego posiewu krwi powstanie dla niego lepsza dola. Pokój, który po tej wojnie nastąpi, musi przynieść wolność i swobody — do której naród z taką tysiąc-letnią przeszłością ma prawo".
Że naród polski ma prawo do lepszej doli i do odzyskania tego, co utracił, to właśnie jest osnową książki, przynoszącej dowody rozwoju i postępu Polaków na każdem polu i w każdej dziedzinie życia politycznego, kulturalnego i gospodarczego. "Naród, — kończy autor — który mimo najtrudniejszych warunków bytu, pozostał tak wierny samemu sobie, swej przeszłości, swoim cechom narodowym i swoim ideałom, ma prawo do pełnego narodowego życia".
