Kraj nasz finansowo "bierny", jak twierdzą nasi przyjaciele i nieprzyjaciele polityczni, — kraj, który co lat kilka ma swoje głodowe kwestje i idące za niemi zapomogi i pożyczki głodowe, — zaczyna jednak w budżecie państwa coraz pokaźniejsze zajmować stanowisko. Z każdym rokiem wzmagają się dochody skarbu państwa z Galicji, — wydatki bardzo powoli rosną, zwłaszcza na cele produkcyjne, ale i tutaj jest przecież pewien skromny postęp. Gdyby ten postęp był szybszy, gdyby w Wiedniu zrozumiano, że wiekowe zaniedbanie musi być okupione większemi przez jakiś czas wkładami, ażeby produkcyjność kraju podnieść, gdyby zresztą samorząd kraju rozszerzono także i na pole finansowe i dozwolono nam raz już nie pozornie, ale w istocie rzeczy we własnym domu gospodarować tak, jak tego potrzeby i stosunki kraju wymagają, — to śruba podatkowa, która w przeciągu 10 lat dochody z naszego kraju podniosła o kilkanaście miljonów, byłaby mniej dotkliwą. We wzmagającym się dobrobycie kraju i wszelkich warstw jego ludności, znalazłoby się obfite źródło większych dla skarbu państwa zwyżek. Wtedy też podwyższone cyfry budżetowe odnoszące się do Galicji, tak w dziale dochodów jak i wydatków, witalibyśmy, jako dowód zwiększonej istotnie siły podatkowej, a więc i siły produkcyjnej kraju naszego, — gdy dziś zawsze jeszcze patrząc na te cyfry powtarzać sobie musimy: sic vos non vobis!
Ale — nie powtarzajmy się. Tych kilka uwag, któremi poprzedzamy galicyjskie cyfry tegorocznego budżetu państwa, to stara piosnka, od lat powtarzana, a zawsze bezskutecznie. I póty ona bezskuteczną będzie, póki na arenie wiedeńskiej nie zjawi się jakiś nowy zastęp mężów politycznych z naszego kraju, zdolny do podjęcia polityki śmiałej, stanowczej, świadomej celów i środków, a nie z dnia na dzień przepychającej się przez trudności...
N. Ref. zestawiając z całego budżetu państwa na rok 1890 cyfry galicyjskie dochodzi do następujących wyników:
A) Dochody:
Ministerstwo spraw wewnętrznych 71.093
Ministerstwo obrony krajowej 175.415
Ministerstwo wyznań i oświaty 892.105
Ministerstwo skarbu 53.231.943
Ministerstwo handlu 8,876.210
Ministerstwo rolnictwa 1,180.390
Ministerstwo sprawiedliwości 211.640
Etat pensyjny 1.738
Sprzedaże 600
razem 64,641.134
B) Wydatki:
Ministerstwo spraw wewnętrznych 3,769.744
Ministerstwo obrony krajowej 1,323.490
Ministerstwo oświaty 3,644.508
Ministerstwo skarbu 10,849.922
Ministerstwo handlu 13,516.468
Ministerstwo rolnictwa 1,107.185
Ministerstwo sprawiedliwości 4.433.256
Etat pensyjny 2,616.880
Gwarancje kolejowe 4.034.840
Fundusz indemnizacyjny 2,625.000
razem 47,921.293
Jeżeli sumę dochodów 64.641.134 złr. zestawimy z sumą wydatków 47,921.293 złr. — otrzymamy zwyżkę 16,719.841 złr. jako dochód do skarbu państwa z naszego kraju na pokrycie wydatków na dług państwa i na sprawy wspólne całej monarchji.
W budżecie roku 1889 dochody wynosiły 61,315.323 złr. — są zatem w tegorocznym preliminowane o 3,315.811 złr. wyżej, niż na rok ubiegły. Na tę zwyżkę dochodów składa się głównie ministerstwo handlu z kwotą 1,885.530 złr. w co wchodzi wstawiony tu po raz pierwszy dochód kolei łupkowskiej, tudzież zwiększenie dochodu galicyjskiej kolei skarbowej o cały miljon — dalej ministerstwo skarbu z kwotą 1,135.611 zwiększonego dochodu. Wreszcie pomijając mniejsze pozycje, otrzymaliśmy także w ministerstwie oświaty dochód wyższy, wliczając w tym roku przybliżoną cyfrę dochodu z opłat szkolnych w szkołach średnich. Nie wiadomo, z jakiej przyczyny wstawia rząd do preliminarza całą sumę dochodu "ze sprzedaży marek szkolnych" w jednej cyfrze, nie rozdzielając jej na prowincje. Nie chcąc uronić tej dosyć poważnej cyfry dochodu z naszego kraju, obliczyliśmy ją w przybliżeniu na podstawie frekwencji. Gdy frekwencja uczniów szkół średnich w Galicji wynosi 17.2 proc. frekwencji w calem państwie, przeto można bez popełnienia wielkiego błędu przyjąć, że i udział Galicji w dochodzie z opłat szkolnych takiż sam procent wynosić będzie. Na tej podstawie otrzymaliśmy sumę 178.020 złr. jako przybliżony dochód z naszego kraju za "marki szkolne".
Wydatki na Galicję preliminowano na rok 1889 w łącznej sumie 40.674.902 złr. — są one zatem na rok 1890 preliminowane o 7,246.391 złr. wyżej. Na tę zwyżkę składa się przedewszystkiem ministerstwo handlu z kwotą 6,779.504 wyższą, niż przed rokiem — co znowu tak jak w dochodach spada głównie na koleje skarbowe. Wydatki kolei skarbowych preliminowano prawie o 2 miljony wyżej, niż przed rokiem — dalej wchodzi tu wydatek 2 miljonowy na kolej lupkowską, wreszcie 2,700.000 inwestycyjnego na budowę kolei Jasło-Rzeszów. Zwiększył się wydatek ministerstwa skarbu o 1,287.729 złr. — w czem jest niclylko kosztowniejsza śruba, ale i znaczna kwota konifikacji podatku wódczancgo w zeszłorocznym budżecie na prowincje nie rozdzielona. W ministerstwie spraw wewnętrznych jest wydatek większy o 265.342 złr. — w ministerstwie sprawiedliwości o 112.769 złr. Obok tych zwiększonych wydatków staje cyfra 1,350.810 złr. wydatku mniejszego na gwarantowane koleje — z powodu, iż kolej łupkowska znikta z tej rubryki budżetu, a przeszła z dochodami i wydatkami do rubryki ministerstwa handlu.
Zostawiwszy podwyżkę wydatków w kwocie 7,210.391 złr. z podwyżką dochodów 3,325.811 złr., otrzymamy 3,920.580 złr. jako mniej korzystny dla skarbu państwa wynik tegorocznego budżetu. Jakoż istotnie zwyżka na rok 1889 obliczona wynosiła 20,640.421 złr., gdy na rok bieżący obliczyliśmy ją na 16,719.851 złr. — a więc o 3,920.580 złr. mniej. Nie należy jednak zapominać, że mieści się w tem wspomniany już wyżej wydatek inwestycyjny na budowę kolei Jasło-Rzeszów w kwocie 2,700.000 złr. — co powiększy majątek państwa w Galicji — i że różnica wynikająca z cyfry bonifikacji podatku wówczanego dla gorzelni rolniczych, nie jest istotną zwyżką wydatku, wynikała bowiem tylko z tego, że w roku zeszłym cyfry tej nie rozdzielono na prowincje. Zresztą, jeżeli się zważy, jak władze skarbowe postępują z temi bonifikacjami, to można przy dość znacznej części tej cyfry, wynoszącej dla Galicji 1,900.000 złr. postawić jeszcze skromny znak zapytania. Wogóle zatem można powiedzieć, iż przy zwiększeniu tak dochodów, jak i wydatków galicyjskich w tegorocznym budżecie, rezultat budżetu tego wyrażający się cyfrą zwyżki, przechodzącej do skarbu centralnego, nie uległ poważniejszej zmianie.
