§32. č, ǯ.   Zwarto-szczelinowa spółgłoska č, składająca się ze zwarcia jak przy ṭ i ze szczeliny, jak przy s, i tak samo jej dźwięczny odpowiednik ǯ (= ḍ + ž) należą do t. zw. szumiących afrykat i posiadają w języku ukraińskim zależnie od panującej w danej gwarze tendencji, od pozycji w wyrazie i od jakości sąsiednich dźwięków cały szereg twardych i miękkich odmian.  

§31. Stosunek c’: ć, ʒ : ʒ́.   Podobny stosunek, jaki zachodzi przy sposobie artykulacji między twardemi i miękkiemi spółgłoskami szczelinowemi s, z : s’, z’ : ś, ź (zob. str. 84—5), istnieje także pomiędzy twardemi i miękkiemi afrykatami c, ʒ : c’ ʒ’ : ć, ʒ́.  

4. Zwarto-szczelinowe.   Spółgłoski zwarto-szczelinowe, albo t. zw. afrykaty, są to dyftongiczne połączenia, które wskutek zlania się odpowiednich składowych części zwartych i szczelinowych syczących lub szumią­cych odczuwamy słuchem jako proste pojedyncze głoski.   §30. c, ʒ.  

§29. Stosunek š’, ž’: ś, ź.  

§28. Stosunek s’ : ś, z’: ź.   Z pośród wielu możliwych w języku ukraińskim bardzo subtelnych odmian miękkich spółgłosek syczących dają się cał­kiem dokładnie rozróżnić nawet laikowi tak w wymowie ludowej jak i wykształconej następujące dwie główne kategorje:  

§7. y¹  y² y³  ы.   1. Wszystkie opisane wyżej refleksy prasł. *i *y należą, do kategorji dźwięków szeregu przedniego, względnie przedniośrodkowego. Tylko miejscami w niektórych gwarach zachódnich spotyka się, zwłaszcza po spółgłoskach, wargowych, po r i po szumiących, odcienie yͤ, więcej wciągnięte w tył, których miejsce artykulacyjne leży już na samej granicy szeregu środkowej jednakowoż tylko w pewnych wypadkach możnaby je określić jako samogłoskę szeregu środkowego.  

§6. у yͤ yͥ eʸ.  

Wokalizm.   A. Samogłoski płaskie.   §5. î i.   I. î wąskie, szereg przedni, położenie języka wysokie, napięte. W porównaniu z obcemi samogłoskami odpowiada ono polskiemu i w siła, rosyjskiemu сила, niemieckiemu sie, ihn i t. p.  

§9. a ȧ ä a å   Wielkie trudności przy oznaczaniu fonetycznej wartośći samogłoski a i różnych jej odmian podkreślają wszyscy najwybitniejsi fonetycy¹).   I. 1. Broch określa akcentowane a w twardej zgłosce w gwarze wsi Ubli tyjko z zastrzeżeniem jako samogłoskę zbliżoną do a »normalnego« ²).  

Artykulacja og.-ukraińskich zwartych dwuwargowych p, b i dwuwargowej półotwartej głoski m nosowej w pozycji niezależnej, np. w połączeniach pa, ba, ma, jest taka sama jak w języku polskim i rosyjskim.   Natomiast znacznie odmiennie przedstawia się sposób wymowy ukraińskich spółgłosek wargowych szczelinowych i zasiąg używania ich poszczególnych odmian.