Opis fonetyczny języka ukraińskiego §30.

4. Zwarto-szczelinowe.

Spółgłoski zwarto-szczelinowe, albo t. zw. afrykaty, są to dyftongiczne połączenia, które wskutek zlania się odpowiednich składowych części zwartych i szczelinowych syczących lub szumią­cych odczuwamy słuchem jako proste pojedyncze głoski.

§30. c, ʒ.

Zębowe, syczące afrykaty c, ʒ powstają w ten sposób, że zwarcie tworzy górny brzeg końca języka z dziąsłami, podczas gdy sam koniec języka jest lekko zagięty wdół; rozwarcie zaś odbywa się niecałkowicie, t. j. kończy się szczeliną, jak przy s, z. Ten moment objaśnia nam różnicę pomiędzy artykulacją praw­dziwej starej afrykaty c, ʒ a połączenia zwyczajnej spółgłoski zwartej i szczelinowej t + s, d+ z, kiedy się one w wyraźnej mowie rozgraniczają¹). Przykłady: łyͤс^|е: ots^|e ^|| oc^|e, ʒvin; widzn^|aka ^|| wiʒn^|aka, pidz^|amče i t. p. Mianowicie przy dobitnéj wymowie wyrazów ots^|e, widzn^|aka, pidz^|amče otwiera się całkowicie zwarcie przy t, d, zanim otworzy się szczelina dla s, z.

Że takie różnice w artykulacji łatwo się zacierają, na to mamy w języku ukraińskim bardzo wiele przykładów. Tak np. ortograficzne багатство, братство i t. p. (oprócz tego zob. niżej przy miękkich c, ʒ) wymawiają się zwykle jak bah^|actwo, br^|actwo.

______________

^¹) Por. Broch, Slav. Phon. §44 i Rozwadowski, Szkic, str. 12. — Formuła analfabetyczna  β0ᶠ+ β1ᵉᶠ.