16-22 травня 1915

 

22 травня 1915 р.

 

Битва за Перемишль, 1915

 

Бб.: Зі стрілецьких боїв.

В понеділок 26. цьвітня відїжджало двох стрільцїв з Відня в Карпати.

 

Гр. Микетей: Митрополит.

Памятним для многих остане вечір в 26. серпня на 27. у Львові. Коло год. 7. блискавкою понеслась вістка — "Москалї на Личакові!"...

 

Д. Коренець: Памяти Преосьвященого Константина Чеховича.

15. X. 1847. † 30. IV. 1915.

 

З житя українського католицького духовенства у Відні.

Комунїкат.

 

◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦

Народний Комітет відбув дня 15. с. м. своє чергове засїданє. Принято до відома звіт п. Голови про уконституванє Загальної Української Ради. — Розглянено становище преси і ухвалено відповідні вказівки. — Переведено основну дискусию над справою Галицького Банку Воєнного, одобрено становище, заняте Президиєю, і ухвалено дальші директиви. — Обговорено справи, звязані з поворотом українських еміґрантів до відвойованих околиць Галичини та справу трактованя української людности в сих околицях війсковими і цивільними орґанами власти.

Відчит д-ра Евгена Левицького в Мюнхенї. З Мюнхена пишуть нам: Дня 7. мая відбув ся тут відчит парляментарного посла д-ра Евгена Левицького про українське питанє. Велика саля Baґнepa була битком заповнена, так само ґалєриї. Число присутних виносило около 1200. Посла д-ра Евгена Левицького привитав при вступленю на салю як найщирійше предсїдатель д-р Гоман, почім сказав вступне слово тайний радник проф. д-р Зіґмунд Гінтер, проректор монахійської технїки. Д-р Евген Левицький вступив опісля на трибуну і в майже двогодинній бесїді обговорив цїлий комплєкс українського питаня. Обговоривши ґеоґрафічні відносини, начеркнув він коротко українську історию та приступив до полїтичної сторони. Особливо ся часть промови викликала велике заінтересованє та живе признанє, яке проявляюсь в частих оплесках в часї промови та яке дійшло до кульмінацийної точки при кінци викладу. Предсїдатель висказав в імени зібраних горячу подяку бесїдникови. Посла Левицького обступили відтак численні полїтики та письменники, що були присутні на відчиті, і просили о близші інформациї в ріжних справах. Замітне, що між зібраними слухачами було значне число ранених жовнїрів.

Епископ Чехович — жертва росийського насильства."Neue Freie Presse" доносить про траґічну смерть епископа Чеховича: "Стало відомим, що Росияни греко-католицькому епископови, заступникови краєвого маршалка Ексц. Константинови Чеховичови відобрали епископат і змусили його опустити епископську палату. Брутальне поведедє росийських властий так зворушили 72-лїтного князя церкви, що дістав удар серця, котрому уляг дня 28. цьвітня."

Четвертий український концерт для ранених жовнїрів у Відни. Четвертий з ряду український концерт для ранених відбув ся дня 5 мая с. р. в резервовім шпитали ч. 4. (Dreherpark, XII. округ). Крім мужеських хорів (Зазвенїмо, Сміло други, Гуляли, Чорна ріля, Ой щож то за ворон, Гей в полї калина, Vater ich rufe Dich!), співав ще о. О. Мартинович барітонове сольо "Ой Днїпре". Приємною новиною було чудове скрипкове сольо проф. Перфецького (акомпанїювала п. проф. О. Цїпановська), який не відмовив також своєї спів-участи в сїм концертї. Була ще й деклямация Маковеєвого вірша п. з. "Героям", яку виголосив голова "Сїчи" студ. Дольницький. Деклямация витиснула неодному з наших людий, що не чули від ряду місяцїв рідного слова, а в шпиталях позаписувані в більшій части за Поляків, слези з очий. Концерт закінчено — як звичайно — відспіванєм українського національного имну. Коло уладженя концерту трудила ся пильно побіч инших делєґатка Жіночого Комітету п. Ірина Навроцька. — На сїм місци треба зазначити, що Жіночий Комітет помочи для ранених під проводом неструдженої п. проф. О. Цїпановської розвинув загалом незвичайно корисну діяльність в напрямі осьвідомлюваня і опіки над нашими раненими жовнїрами, як се можна було ствердити в кождім шпитали, і він перший піддав думку уладжувати сї концерти, а тепер займаєть ся ними на спілку з Музичним Кружком тов. "Січ" і головою Просьв. Кружка студ. Навроцьким. І. Н.

З житя українських еміґрантів у Бялій-Бєльску. Заходом українських еміґрантів в Бялій-Бєльску відбула ся дня 8 с. м. в костелї сьв. Гільдеґарди в Бялій торжественна Служба Божа за успіх австрийского оружя в присутности намісника Коритовского, представників властий і численної публики. В часї Служби, котру відправили душпастирі оо. Соболта, Кузьмич і Мащак, сьпівав прегарно мужеский хор під умілою управою п. Купчинського.

Відзначеня Українських Стрільцїв. На пропозицию корпусної каманди Гофмана іменувала головна команда армії хорунжого кінницї Українських Стрільцїв Романа Камінського четарем (поручником) — в признанню за знамените сповнюванє служби в обличю ворога.

◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦ ◦

 

Воєнна хроніка від 10-го до 16-го мая.

Минулий тиждень визначив ся величавим використанєм останної побіди союзних військ над Москалями в Галичинї.

На східнім теренї війни

могутня офензива союзників дійшла 10-го на півночи до долїшного Вислока, на полудни до лїнїї Дверник—Балигород—Буківсько, затискаючи розбиту московську трету армію коло Сянока й Лїська. Коло Отинїї відбито московський атак. 11-го проломили союзні війська московський фронт коло Дембіци і приневолили Москалїв покинути сильно укріплений фронт над Нїдою. На лїнїї Босько — Бере зів—Ропчицї—Щуцїн пробували Москалї здержати похід союзників вперед, однак їх побито. Число полонених і добичі збільшило ся значно. Союзні війська перейшли Сян під Дверником і втягнули 8-у московську армію в невдачу. Коло Чернівцїв бідбито московський напад (620 пол.), натомість коло Городенки перейшли Москалї Днїстер і зачали ся сильні бої. 12-го здобули союзники Кольбушову, Ланьцут, Ряшів, Динів, Сянік і Лїсько та зробили значні поступи, коло Турки, над Оравою, Опором і Стриєм. В Польщі перейдено Нїду і знищено над Бзурою оден московський баталїон. Коло Шавлїв зачались знов бої. Таксамо на крайнім правім крилї пішли Москалї на офензиву коло Залїщик і Городенки, 13-го зайняли союзні війська Кєльци й Стопнїцу, полонили коло Одрехови ґенерала Корнїлова, дійшли під Турку й Сколє (4000 пол.) та відбили Москалїв коло Городенки. До 12-го виносила добича: 143.500 полонених, 100 гармат і 350 машинових крісів. 14-го виперто Москалїв з їх становищ між Кєльцами і Іновлодзом, армії Данкля і Войрша зайняли Лисі гори, армії Мєкензена й архикнязя Йосифа дійшли до долїшного Сяну й під Перемишль, армії Бороєвича, Бема і Лінзінґена до Добромиля, Старого Самбора, Турки, Сколього, Долини. Натомість на Покутю дійшли Москалї під Обертин, Снятин і Магалю. Під Шавлями трівала борба дальше, над Нїманом, Дубілою і коло Прасошна полонено 200 Москалїв. 15-го здобули союзні війська, слїдкуючи за йдучими в розсипку Москалями, Рудник, Лежайськ, Ярослав і Борислав. Х-тий перемиський корпус станув під брамами свого родинного міста. По здобутю мостового заборола в Ярославі отворила ся дорога до переходу через Сян. Під Августовом і Кальвариєю та над Дубілою відбито Москалїв, коло Шавлїв мимо страти трох гармат здержано ворога. 16-го зайняли союзники келецьку верховину аж по річку Камєнну, посунули ся здовж Висли аж до Клїмонтова, виперли останки Москалїв за Сян, побили Москалїв під звісною Маґерою (7 гармат, 11 машинових крісів, 1000 полонених) і увійшли побідно до Самбора. На північ від Коломиї здержано офензиву Москалїв. На північнім крилї відперто Москалїв над Омулєвом, коло Авґустова й Ейраґоли (370 пол.). Над Дубілою втрачено 2 гармати, за те коло Шавлїв знов відбито Москалїв і полонено 1500.

На західнім теренї війни

розпочали Анґлїйцї й Французи сильну офензиву, щоби зробити диверзию на користь побитих на сходї Москалїв. 10-го зачали чотирма сьвіжими корпусами офензиву в околицях Лїль. Перший день принїс їм однак лиш страту 500 полонених. Нїмцї зробили за те знов поступи в Фляндриї, де взяли 160 полонених і кілька машинових крісів, відперли француську атаку коло Штейпабрік у Воґезах і збомбардували Саусенд коло устя Темзи цепелїнами. 11-го зробили Нїмцї дальші поступи коло Іперн (5 машинових крісів) і коло Беррі о Бак (2 метавки), відбили всї атаки коло Лїль, Флїрей та над Мазою. 12-го здобули Нїмцї дальшу важну позицию під Іперн, бомбардували з віддали Дінкерх і відбили всї француські зусиля коло Лїль і у Воґезах. 13-го зробили Нїмцї знов деякі поступи коло Іперн і відперли кроваво всї зусиля француської офензиви коло Лїль, Беррі о Бак і між Мазою і Мозелею. 14-го відбили Нїмцї дальшу офензиву коло Іперн та між Мазою і Мозелею. 15-го взяли Нїмцї коло Іперн 60 полонених і 1 машиновий кріс, коло Єi 220 полонених, зробили деякі поступи в "пянотцевім лїсї" і відперли Французїв коло Льорето і Флїрей. День 16-го був днем скаженої, ворожої офензиви, однак її відперто з великими ДЛЯ ворога втратами коло Іперн, Лїль, Льорето, Арра й в Арґоннах (60 пол.). Дальші бої розвиваються дальше.

На турецькім теренї війни

концентрувались операциї знов коло Дарданелїв. 18-го затопили там турецькі кораблї анґлїйський панцирник Голїят (13.000 тон) і ушкодили сильно панцирник Імплекебл. Канонада проти фронтів тріває безуспішно дальше.

На мори

продовжали нїмецькі підводні судна своє дїло, але значно слабше. 12-го затопили знов оден великий анґлїйський пароплав. Впрочім анґлїйська торговельна маринарка обмежила сильно свій корабельний рух.

 

Шевченківське свято в таборі українських стрільцїв.

Нам пишуть:

В половинї цьвітня с. р. оснував ся комітет для святкованя памяти Шевченка в Варпалянцї, осїдку запасної сотнї українських стрільцїв. Комітет під проводом вістуна Г. Стецюка взяв ся енерґічно до роботи і в протягу двох тижнїв довів Дїло до кінця. Дня 29. цьвітня відбуло ся свято. Замітне було передусїм незвичайними обставинами, серед яких відбуло ся. Сьпівцеви Вільної України складали поклін ті, що дїлом взяли ся сповняти його заповіт.

Простору терасу старинного замку, якого основи поклали Кориятовичі, битком заповнила стрілецька залога Варпалянки, яка в ту пору числила враз з стрільцями, що прибули на підпочинок, коло 1000 мужа. Прийшли також представники війскових властий з Мункача і гостї з поміж місцевого населеня.

Перед очима видцїв здіймала ся Тарасова могила, зложена під проводом четара Буцманюка. Мур довкола тераси прикрашено вінцями з соснини і образом, роботи хорунжого І. Іванця, на якім представлено стрільцїв у приступі. В горі виднїла напись: Вставайте, кайдани порвіте! — Вечірний сумерк розганяли барвні світла лямпіонів.

Свято розпочав промовою п. д-р В. Старосольський. Порівнував любов до рідної країни в поета і у стрільцїв. Поет бачив муки народу і в його душі будила ся ненависть до царату. Стрільцї бачать від 8 місяцїв понищені села, споневіряний нарід, — бачили ще страшнїйше: царат висилає проти них рідних братів. Бачили муки народу і наруги над ним. Росла у них любов, якою жив Тарас, яка вела його крізь терпіня і муки вязницї та довгого засланя. — Стрільцї стоять в се Кобзареве свято не лиш як його поклонники. Стоять як хоробрі борцї за його ідеї, як його герої.

Хор стрільцїв під проводом десятника О. Гринїщака відспівав Сїчинського: "Даремне пісне", Нїщинського: "Закувала та сива зацуля" і "Огнї горять". Орхестра відограла вязанку народних пісень. Вістун Евген Банах сьпівав тенорове сольо Лисенка "За думою дума", барітон Степан Семань Сїчинського "Finale". Деклямациї стр. Бобинського і Леся Розлуцького довершили програму свята.

На закінченє промовив п. Т. Мелень: Шевченко виступав проти царату за його знущаня над народом. Царат карав за се поета за житя, а по смерти старав ся, щоби думки його не приймили ся в народї. Та даремні його змаганя. Думки поета таки пішли в народ, а наслїдком сего є і останний порив народу до боротьби з царатом. Побіда буде по сторонї стрільцїв, бо за ними "правда і сила і воля святая".

Через цїлий вечір панував торжественний настрій серед учасників. По укінченю програми усї присутні відспівали народний имн. Учасники ще довго не розходили ся, а українські піснї до пізної ночи розносили ся з замкової гори.

Трете засїданє Загальної Української Ради відбуло ся дня 19 мая. Принято остаточно peґyлямін нарад і чинностий ЗУР. З постанов реґуляміну треба віднести постанову про секциї; рішено іменно з лона ЗУР створити секциї: правно-полїтичну, пресову, економічну, еміґрацийну і культурну. — Опісля вибрано з поміж членів ЗУР. до секциї правно-полїт. 15 членів: Кость Левицький, Евген Петрушевич, Микола Василько, Микола Ганкевич, Лев Бачинський, Евген Олесницький, Льонґін Цегельський, Володимир Бачинський, Омелян Попович, Володимир Темницький, Осип Безпалко, Осип Назарук; Союз визволеня України має визначити двох своїх делєґатів. — До секциї пресової 9 членів: Ярослав Весоловський, Степан Баран, Льонгін Цегельський, Осип Назарук, Василь Панейко, Омелян Попович, Володимир Дорошенко, Володимир Темницький, Іван Боберський. — До економічної секциї 5 членів: Евген Олесницький, о. Тит Войнаровський, надр. Володимир Корнич-Ясеницький, Іван Макух і Юлїян Бачинський. — До еміґрацийної секциї 5 членів: пос. Лев Левицький, Лев Бачинський, Степан Баран, о. Степан Онишкевич, Ілия Семака. — До культурної секциї 5 членів: Олександер Колесса, Омелян Попович, Іван Боберський, Іван Макух і Осип Безпалко. — Ухвалено дальше, щоби Президия ЗУР. відбула конференцию з президентом мінїстрів і обговорила всї полїтичні та економічнї справи, получені з фактом увільнюваня українських земель від росийського наїзду. Над сею справою переведено широку дискусию, в якій забирали голос Безпалко, Василько, Олесницький, Ясеницький і Весоловський. — На внесок п. Макуха поручено правно-полїтичній комісиї опрацювати про всї справи сполучені з відзисканєм наших земель обширний мемориял і вручити сей мемориял центральним властям. — Президент подав до відома, що з табору інтернованих в Талєргофі увільнено вже всїх Українцїв без виїмку. Кількох лише Українцїв перебуває ще тепер в карантанї по причинї, що в Талєргофі були епідемічні недуги. Президент підчеркнув, що анї одному Українцеви, арештованому в Галичинї і придержуваному в Талергофі, не доказано судово найменшої вини, але навіть не було основи виступити проти когось з інтернованих з актом обжалованя. Се найкрасший доказ, що арештованя Українцїв були цілком безосновні. — В кінци посол Цегельський здав звіт з подорожи двох делєґатів укр. парляментарного клюбу, Цегельського і Сїнґалевича, до українських стрільцїв і переказав домаганя стрільцїв. Звіт принято до відома з подякою для делєґатів. — За секретарият ЗУР.: Ілия Семака.

Українська духовна семинария в Кромерижи. В цьвітни с. р. виїхали українські богослови до Кромерижа на Моравії де приміщено їх в будинку епископськім тамошної духовної семинариї. Таким чином від дня 22 цьвітня істнує в Кромерижи українська духовна семинария, в якій доси є 61 богословів з усїх трох українських галицьких епархій. Ректором став Василиянин о. Йосиф Коциловський, а духовником о. Назар Чабан, духовник перемиської духов. семинариї. На професорів призначили власти оо. крилошан д-ра Гробельского Івана і д-ра Щепковича зі Станиславова, а крім того викладають деякі предмети і професори тамошного духовного лїцею. Що вдалось нашим духовним властям примістити питомцїв в захистнім місци, де можуть супокійно працювати над своїм фаховим образованєм, се головно заслуга о. пралата д-ра Стояна, який має велику симпатию і вплив між Чехами на Моравії. Він поміг отворити семинарию, та й тепер щиро займаєсь нашими молодими збігцями. І загал місцевого населеня відносить ся прихильно до наших богословів, та з обуренєм осудив нетакт принагідного кореспондента "Wiedeńsk-oгo Kurjer-a Polsk-oгo", котрий кпинами повитав нашу молодїж — та обидив людські і патріотичні почуваня кромерижських Чехів, мовби то вони не радо повитали нових гостий, обавляючись, що приїзд 65 людий спричинить дорожнечу в містї. З приємностию мусимо сконстатувати, що ми не запримітили нї тїни неприхильности для Українцїв, а навпаки бачимо радісний прояв збратаня австрийських народів, для яких кличом: спільними силами, в згодї побідити ненаситого наїздника, та вибороти як найкрасші умови розвою для Австриї, що є захистом для поневолених народів в їх культурнім розвою. — І. Р-ич.

[Дїло]

 

19.05.1915

 

 

Zbiegowie. Do dnia onegdajszego do Lwowa przybyło 2.536 osób, zbiegłych skutkiem działań wojennych w Galicji zachodniej i na Podkarpaciu. Wśród zbiegów było 519 mężczyzn, 1.224 kobiet i 783 dzieci. W liczbie tej było 29 osób z inteligencji, a to: mężczyzn 13, kobiet 9, dzieci 7. Niektórzy ze zbiegów przybyli do Lwowa piechotą, inni na przepełnionych podwodach. Tak na placu przed dworcem kolejowym, jak i na ulicach Leona Sapiehy i Każmierzowskiej, panował wskutek tego żywy ruch.
Wypadek na dworcu kolejowym. Onegdaj wieczorem na dworcu "Podzamcze" w chwili odjazdu pociągu ze zbiegami z Karpat, wypadlo z wagonu dziecko rodziny huculskiej i doznało ciężkich obrazeń. Odwieziono je do szpitalika św. Zofji.
Kradzież serwisu. Teodor Rokler zawiadomił wczoraj cyrkuł policyjny, źe z mieszkania nieobecnego we Lwówie Leona Rosenfanda przy ul. Kopernika 1. 24. skradziono kosztowny serwis stary wartości 500 kor.
Zderzenie się samochodów. Onegdaj okolo godz. 10 wieczorem nastąpiło na placu Halickim zderzenie się dwóch automobili, z których jeden był własnością ks. Urusowa, drugi należał do Czerwonego Krzyża. Wskutek karambolu oba wozy silnie ucierpiały. Ofiar w ludziach nie było.

Ze Sztabu Naczelnego Wodza.
Oficjalnie 5/18 maja.
W okręgu szawelskim w dalszym ciągu skutecznie napieraliśmy na Niemców.
W okręgu między Niemnem a drogą koleji żelaznej koło Wierzbołowa wojska nasze, przeszedłszy do ofenzywy, tocą walkę z nieprzyjacielem.
Na odcinku między Opatowem a lewym brzegiem Wisły i na całym froncie galicyjskim aż do okolic Kołomyji w dniu 3/16 maja wielkie masy wojsk nieprzyjacielskich atakowały nasze pozycje, przyczem centrum usiłowań nieprzyjacielskich przypadło na okręg na północ i południe od Przemyśla.
Na lewym brzegu Wisły nietylko odparliśmy zażarte ataki nieprzyjaciela, ale przeszedłszy do ofenzywy, wzięliśmy do 3.000 jeńców, oraz kilka dział i karabinów maszynowych.
Koło Jarosławia pod naszym silnym ogniem artyleryjskim Niemcy, bez względu na niezliczone straty, dążą do ugruntowania się na prawym brzegu Sanu. W ciągu dnia strąciliśmy tutaj kilka aeroplanów nieprzyjacielskich, korygujących ogień licznych baterji nieprzyjacielskich.
Pod Przemyślem silny ogień artyleryjski, przyczem nieprzyjaciel bombarduje forty zachodnie.
Między Przemyślem a Wielkiem Błotem nad Dniestrem atakujące nas masy nieprzyjaciela w wielu punktach dochodząc do zagród kolczastych, były rozpraszane przez nasz ogień. Po ogromnych ofiarach nieprzyjacielowi udało się jednak zająć okopy dwóch naszych bataljonów.
Ataki nieprzyjaciela w okręgu Drohobycz-Stryj-Bolechów-Dolina-Delatyn-Kołomyja prowadzone były z krańcową energją, ale pozostały wszędzie bezskutecznemi. Ogólne straty nieprzyjaciela idą w dziesiątki tysięcy ludzi.

Zaszumiał las...

Zaszumiał gęsty las o jasnym wiosennym świcie i długi rozpoczął z tobą rozhowor. Zaszumiały nagie konary drzew, a szemrząc kroplami deszczu, prawiły długą i dziwną opowieść: o błyskawicach, co w ciemne, wiosenne noce szły krwawym błyskiem nie z ołowianych, ciężkich chmur, lecz od ziemi biednej, stratowanej kopytami koni, o piorunach, co biły bezustannie przez długi szereg dni, o zorzach, co dziwnie krwawe gorzały straszliwym blaskiem pośród długich, wiosennych nocy.

I dziwiły się drzewa tej wrzawie jęków i głosów, idącej od dołu, kędy ciche leżały wsie, i dziwiły się drzewa, że nawet ciepłe promienie słońca nie wywabiły skrzętnych oraczy w pole, że miast zielonej runi zbóż, pokrył biedną, stratowaną ziemię niby rój ogromnych kretowisk.

Więc dziwiły się drzewa lej zmianie, co zaszła na ziemi i ludziom, co niby wychudłe, szare cienie snuły się po polach i lasach, jak, gdyby w zapamiętaniu rozpaczy kogoś lub czegoś szukały.

A gdy tak rozgwarzył się gęsty las poszumem starych dębów, trwożliwych osiczyn i smętnych brzóz, w jego wesoły gwar wpadł przeciągły jęk bolu, idący z gęstwiny. Tam na mokrym posłaniu mohu, częściami pokrytym jeszcze powłoką śniegu, leżała postać ludzka, wyprężona z bolu.

Twarz ciemna, osmalona wiatrami i dymem miała wyraz ogromnego, beznadziejnego cierpienia, oczy patrzały w górę nie z błaganiem o litość, lecz z wyrzutem i skargą za katusze istnienia, z pięrsi płynęły wąskie strugi krwi, z ust szły jęki i rzężenia.

Więc pochyliły drzewa i iżej swe korony, a przyjrzawszy się tej strasznej, krwiąwum zanej marze ludzkiej, zadrgały przerażeniem. A stare, osiwiałe wiekiem dęby, nieufne i bezlitosne, kniaziowie lasu, w dumie swej sakrzepie, złowrogie szumem wydały swój sąd: "To obcy, to obcy, to obcy, to przybysz z dalekich strop. Patezeje jaki olbrzymi i krwawy, jak ciemną ma twarz i dzikie spojrzenie, jak dziwnie odmienną jest odzież jego, którą pokryły plamy zakrzepłej krwi. To żaden z tych braci naszych, mieszkających pośród białych wsi, to obcy, to przybysz z dalekish świata stron." Tak szumiały stare dęby, kniaziowie ciemnego boru i dumnie prostowały swe korony, a leszczyny, brzozy i kaliny oniemiałe z trwogi, przylgnęły galężmi do siebie, białe śnieżyczki i sine podlaszczki stuliły swe kielichy, a niech leśny przypadł plackiem do mokrej ziemi.

I stała się w lesie ciężka, grobowa cisza, pośród której jedynie tylko jęk nieszczęśliwego dżwięczal beznadziejną i rozpaczą bolu. Lecz matką-ziemia usłyszala bezlitosny szum lasu, a z głębi macierzyńskiego jej łona cichy wyszedł głos: "O drzewą, o kwiaty, o mchy! o dzieci me, wyrodne i złe, na łonie mojem wzrosłe, sokami mymi żywione, a serca niego niemające!

Oto człowiek, stwór Boga najdoskonalszy, korona stworzenia, pan wasz i władca leży bezsilny i chory, a wy dlań nie macie litości? Przybyszem go zwiecie z obcych stron, twarz ciemna was lęka i odzież skrwawiona, nieufnie odwracacie odeń swe korony, o dzieci me wyrodne, duszy mej nie rozumiejące! — Z daleka on przyszedł tu do was, wojenna zagnała go burza, grad śmiercionośnych powalił go kul. Lecz dzieckiem rodzonem tej samej jest matki, co wy, te ziemi nieszczęsnej, zbolałej, którą rozdarto i rozszarpano... aby pokutny odprawić czas, aby wypełnił się los. Lecz oto burza powstała na świecie, wielkie mocarstwa chwyciły za broń, huczą armaty, płoną krwawe łuny i krwią ocieka świat.

Brat stoi przeciw bratu, przeciw ojcu walczy syn, a ja matka nieszczęśliwa ociekam łzami i krwią dzieci mych, przeciw sobie wojujących i codzień do zbolałego mego łona przygarniać muszę setki umarłych młodo ciał. Lecz posiew śmierci nowe rodzi życie, na grobach świeże i młode wyrosło kwiecie. Może po burzy jasne błyśnie słońce, może dla dzieci moich nowy wzejdzie świt, wszechmocny zlituje się Bóg, ukróci pokuty czas. A wy, o drzewa, o kwiaty, o mchy, dla jednego z tych biednych synów moich, dla świętej walczących sprawy, dla przyszłych pokoleń krwi wlasnej ofiara budujących gmach, wy dlań nie macie litośći? I sercą moje ranicie boleśnie, bom ja matką jest i ból każdego z synów moich jest moim bolem.

Więc zawstydziły się dęby dumy swej wyniołej i zaszumiały rannemu pieśń o sławie, o ziemi ojcystej rozdartej i krwawej, o głosie dzwonów kościelnych, o szumie złocistych zbóż. Trwóżliwe osiki i smętne brzozy pochyliły się nad nim, dając mu ochronę od wiatru i deszczu, śnieżyczki nieśmiało otwarły swe kielichy, strząsając na rozpalone czoło rannego chłodne krople ros, a mech leśny wyprostował się i wyprężył, miękkie mu robiąc posłanie.

      W tej chwili ranny ostatni, cichy wydał jęk...

I przestał już myśleć, czuć i cierpieć, śmierć ukołysała go w ramionach swych słodko i lekko. Pośród szumu drzew, na miękkim posłaniu mchu spał — spał cicho i słodko jak dziecię. Pierwszy raz od wielu, wielu miesięcy nie słyszał pośród krótkiego, przerywanego snu:

      ani ostrych rozkazów wodza,

      ani poświstu bezlitośnych kul,

      ani gromnego huku armat,

      ani jęku umierających towarzyszy.

Znużone długim mozołem ciało odpoczywało, a duszę jego wziął anioł pokoju w swe jasne dłonie i uniósł wysoko, aż pod błękitny nieba strop. Stamtąd dusza znękana spojrzała raz jeszcze na ziemię rodzinną, opuszczoną, daleką — i utonęła w zachwycie, cudną ujrzawszy wizję. Złociste w słońcu jaśniały łany, szumiały bory, pachniały sady, radością oddychał świat. A ludzie wolni, szcześliwi, o jasnem spojrzeniu, z uśmiechem na twarzy snuli się po tym uroczym, tęsknotą duszy wyśnionym kraju, by wyzwolone z więzów białe duchy.

      I trwała dusza w zachwycie...

      a ciało znużone odpoczywało

      na miękkim posłaniu mchu...

      i cicho szumiał las...

Jadwiga G.

»Kurjer Lwowski« 

 

18.05.1915

 

​​

 

Choroby zakaźne we Lwowie za czas od 1. do 16. maja. Wypadków cholery ani podejrzanych o cholerę nie było. Ospy stwierdzono 9 wypadków w mieście, przeważnie w domach, gdzie już poprzednio zawleczono ospę z prowincji w okolicy Zamarstynowa, a prócz tego przyjęto do szpitala po jednym chorym z Zamarstynowa, Magierowa, Turki, 2 ze Zniesienia i 1 więźnia. Na tyfus piamisty zapadła jedna osoba w mieście i trzy pielęgniarki w szpitalu, a oprócz tego przyjęto do szpitala 10 Hucułów, 3 więźniów i po jednym chorym z Winnik i Mościsk. Na tyfus brzuszny zachorowały 3 osoby w mieście, a 11 przywieziono z prowincji: z Przemyśla, Złoczowa, Jaworowa i t. p. Szkarlatyny stwierdzono 2 wypadki, dyfterji 1, odry 4.
Upadek z wozu tramwajowego. Henryk Michalski, będąc w stanie nietrzeźwym, wypadł wczoraj z wozu tramwajowego w czasie jazdy tak fatalnie, że rozbił sobie głowę o bruk. Dośc ciężką ranę opatrzono mu na stacji ratunkowej.
Z kroniki policyjnej. Cyrkuły policyjne przytrzymały wczoraj ogółem 137 osób, w czem 90 mężczyzn i 43 kobieit. Za kradzieź 9 osób, za opilstwo 3, celem sprawdzenia tożsamości 59 mężczyzn i 3 kobiety, za fabrykację wódki 1, dam z półświatka 13.

Ze Sztabu Naczelnego Wodza.
Oficjalnie 4/17 V.
Dnia 2/15 i 3/16 od rana wal i w rejonie szawelskim w dalszym ciągu rozwijały się dla nas zupełnie pomyślnie. Wojska nasze, przeprawiwszy się przez Dubissę, atakowały Niemców, przyczem opanowały okopy, zdobyły 8 dział i kilkuset jeńców.
Między Pilicą a górnym biegiem Wisłykolumny nieprzyjacielskie postępowały za wojskami naszemi, przechodzącymi na nowy front.
Koło Gielniowa, Ruskiego Brodu i Suchedniowa zadaliśmy nagłymi kontratakami znaczne straty nieprzyjatielskim awangardom.
W rejonie między Wierzbnikiem a Opatowem, również na południe od tego ostatniego, wojska nasze w dniu 3/16 V. gwałtownem natarciem odrzuciły nieprzyjacielskie kolumny czołowe na odległość zwyż 10 wiorst.
Nad Sanem silny ogień artyleryjski od uscia Wisłoka do Przemyśla.
W kierunku Stryja i Doliny nieprzyjaciel, ponosząc znaczne straty, wykonywał bezskuteczne ataki przeciw nowo zajętej przez nas pozycji, przyczem także wzięliśmy kilkuset jeńców.
Nad Prutem 2/15 maja nieprzyjaciel wykonywał od Delatyna i Kołomyji ponowne ataki gęstemi kolumnami, z powodzeniem przez nas odparte. Znowu zdobyliśmy 4 ciężkie haubice i przerzuciliśmy nasze przednie oddziały przez Prut.
(Gielniów, miejscowość w gub. radomskiej, pow. opoczyński. — Ruski Bród w gub. radomskiej, pow. koński — Suchedniów w gub. kieleckiej, pow. kielecki — Wierzbnik w gub. radomskiej, pow. iłżecki. — Opatów w gub. radomskiej, pow. opatowski).

Z życia artystycznego.

Na cichych, jasnych łanach polskiej ziemi, rozgrywa się dramat wszechludzki. Pożary łuną biją o błękit — huragan ognia niesie śmierć i zagładę. Dymy ciężkie, brudne, leniwie snują się szeroko, daleko — zda się, że pełne jeszcze krzyków rozpacznych, krzyków przedśmiertnych, przekleństw i modlitw. Zbolałe serce niespokojnym bije rytmem — wytchnienia! ukojenia choć chwilę! — woła. I znajduje je. Znajduje je w przeczystej atmosferze sztuki. W salach koncertowych odbywają się nie popisy wirtuozowskich gwiazd i półgwiazd, lecz ciche misterja artystyczne, po których wychodzi się dziwnie pokrzepionym i podniesionym na duchu i sercu. I ci, co ze sceny i estrady mówią, mówią prawdziwie, mówią to, co czują i mówią przepięknie. Rzadko się zdarza, by artysta pozwalał przezierać się tłumom w swej tajemniczej duzy, rzadko się zdarza, by tłum, za tą duszą artysty szedł bezwolny, jak w hypnotycznym Śnie, bez słowa, milczący. Tak dzieje się teraz w tym Lwowie, tak bardzo rozgrymaszonym, niesłychanie wymagającym, poniekąd zepsutym występami różnych zagranicznych "gwiazd", niedowierzającym ani sobie, ani swoim artystom. O! Jakżeż zmieniło się to oblicze Lwowa, jakże ogromnie wysubtelniało w swem artystycznym wyrazie. Może to odblask duchowego oblicza artysty? może myśl głębszym płynie i nurtem? może zmieniło się i zdanie utarte, że sżtuka, to tylko zabawka, rozrywka? — może i wiara w swą rodzimą sztukę i rodzimych artystów (ostatnimi czasy mocno zachwianą) sprawiły tę przedziwną zmianę?... nie wiemy i nie rozpatrujmy tego, lecz skonstatujemy fakt, że tak jest.

Obiegły tydzień tchnął szczerym artyzmem. Opera i sala koncertowa stanęły na jednej wyżynie. Odbywały się ciche zawody — duchowe. Jeśli jest kto ciesawy, kto wygrał — to powiem krótko: wszyscy! Że się tam czasem obiło bok, lub lekko w drodze utrąciło nogę — to nie ma nic a nic do rzeczy, bo zwycięstwo artystów było w rezultacie zupełne. Taki przeciętny lwowianin, zwany czasami "bywalcem teatralnym" mający zwykle na operze oblicze samobójcy lub chorego na żołądek, taki bywalec słysząc "Halkę" lub "Fausta" — przetarł oczy, oczyścił uszy z waty — patrzy, słuchał, kiwał głową — i w końcu przyszedł do przekonania, że to przecie jakaś nieczysta sprawa z tą "Halką" i "Faustem" — bo tego nie było. No! a... te chóry to pewnie jakiegoś figla płatają. Słuchał on tych chórów przoczyście i prawdziwie pięknie śpiewających i omal, że nie wrzasnął z rozpaczy: "Dość tej zubawki albo śpiewacie fałszywie! albo nie! — lecz Bronisław Wolfstahl to przebiegły dyrygent — chóry żelazną złapał ręką i wyrabia z niemi rozmaite przędziwne awantury muzyczne to w "Halce", to w "Fauście". Czyż nie najlepszą nagrodą za to, były te nięprzymusowe okleski po odśpiewaniu chóru żołnierzy w "Fauście". Rola Małgorzaty dostała się w prawdziwie odpowiednie ręce p. Argasińskiej. Z roli tej mającej już w sobie coś z utartego szablonu — dosyć skostniałej — zrobiła p. Argasińska-Chojnowska rzecz nową. Małgorzata p. Chojnowskiej nie była ani sentymentalna "Gretchen" niemiecką, ani filigranową, przeckliwą figurką francuską.

Była to "Małgorzata" tak piękna i idealna w swym naiwnym wyrazie; prostocie i szczerości uczucia, że o lepszej kreacji niemarzyłby może i Goethe i Gounod. Sludjum ruchu: załamanie i splot rąk, ruch głowy, wycięcie postąci — przeprowadzone było subtelnie. Żadnej nielogiczności w ruchu, prawda w wyrazie — oto cechy kreacji p. Arg. Chojnowskiej. Jak wielką jest mistrzynią p. Chojnowska we władaniu głosem, o tem każdy łatwo przekonać się może obserwując: jej idealny układ ust w czasie śpiewu, jej czysto włoski sposób atakowania nut, oddech, czy przepiękne "mise de voix", które — mam nadzieję — dojdzie z czasem do batlistiniowskiego "mise de voix". Nie tylko głos metaliczny, piękny w brzmieniu, ale przedewszystkiem niezrównana szkola — stawiają p. Chojnowską w rzędzie najpierwszych śpiewaczek. Partner jej, p. Bedlewicz, o ile nieszczęśliwy w charakteryzacji, o tyle był wcale szczęśliwy w niektórych momentach śpiewaczych. Dobrym był p. Bedlewicz w prologu, dobrym i w dalszych częściach opery. Porządnym djabłem był p. Okoński — dobrym Sieblem panna Nahlikówna i dobrym, przepysznym w wielkiej scenie śmierci, Walentym p. Szymański.

Dalsza ocena przedstawienia "Fausta" musiałaby obracać się w kole samych pochwał, więc krótko powiem, że było to przedstawienie prawdziwie, szczerze artystyczne. Takiem była również i niedzielna "Halka". Czyż mogła być inną, jak tylko znakomitą, jeśli "Halkę" śpiewała p. Korolewicz-Waydowa. Nie trzeba ani reklam, ani zbytnich zapowiadań, samo nazwisko tej wielkiej naszej śpiewaczki mówi za siebie, Ściąga tłumy na prawdziwe gody artystyczne. Czyż mamy pisać ocenę stylem "uczonych" krytyków? na co? — idźcie wszyscy, którzy prawdziwej łakniecie sztuki i słuchajcie, jak Korołewicz-Waydowa o "złamanym wichrem liściu" — śpiewa, ile poezji, ile serca, ile bolu w pieśń tę wkłada.

Idźcie wszyscy przeżywać chwile cichych zamyśleń, wielkich i serdeznych wzruszeń. Wielkiej śpiewaczce niech nagrodą będzie ten poklask i ta dziwna, owiewająca jej postać sympatja słuchaczy wdzięcznych i godnych jej sztuki.

Cóż mogę więcej powiedzieć o wykonaniu sonaty F-dur Brahmsa, niż to, że p. Danczewski to stylista-klasyk, niezrównany, głęboki. Podobnie wyraził się i pisał o nim jeden z największych wiolenczelistów, Klengel, ja skromnie tylko fakt konstatuję. Czyż o wykonie tria B-dur Beethovena, można coś innego powiedzieć, jak to, że wykonanie było piękne. Pan Perutz grał "Ciaronnę" nerwowo, technicznie wybornie. Trzeci tego "tria' poranek wraz ze współudziałem p. Argasińskiej-Chojnowskiej należał do najpięknejszych koncertów, jakie kiedykolwiek Lwów słyszał. Wystarczyło wziąć program do ręki, by być pewnym estetycznych i artystycznych wrażeń. Dziwnie jednolity jest ten zespół estradowo-sceniczny dzisiejszego Lwowa.

Tadeusz Majerski.

 

 

22.05.2015